حلال 402 ماده ای است که در دسته آروماتیک‌های پایین و جزو وایت اسپریت ها (White Spirit) دسته بندی می‌شود و در صنعت رنگ به عنوان یک حلال ارگانیک و متداول کاربرد فراوانی دارد. شاید نکته ای که استادکاران و نقاشان ایرانی از آن غافل مانده‌اند این است که استفاده از حلال 402 برای نقاشی ساختمان بسیار مفید و حتی واجب است. چرا؟ در ادامه این مطلب دلایلی را که حلال 402 بهترین جایگزین برای تینر است بررسی می کنیم.
وایت اسپریت ها
حلال های وایت اسپریت که حلال 402 نیز جزو آنهاست، به ترکیباتی گفته می‌شود که از مشتقات نفت سفید یا کروزن تولید می‌شوند. این مایع از ترکیبات آروماتیک و هیدروکربن تشکیل می‌شود که بنابر میزان ترکیبات آروماتیک آن به دو دسته آروماتیک پایین و آروماتیک بالا تقسیم می‌شود. بنابر فرمولاسیون این ترکیبات می‌توان حلال های مختلفی مثل 400، 402، 403، 406 و 410 به دست آورد که هر کدام دارای خصوصیات و بوی مخصوص به خود هستند. هر چه میزان ترکیب آروماتیک آن ها بیشتر باشد قدرت حلال آنها بیشتر می‌شود و البته بوی تندتری دارند.
وایت اسپریت ها مایعاتی شفاف و بی رنگ مثل آب هستند و در مقایسه با دیگر حلال‌ها بوی ملایمی دارند. میزان حلالیت آنها در آب بسیار پایین است. از لحاظ شیمیایی پایدار هستند و باعث خورندگی نمی‌شوند.
بیشترین کاربرد این حلال ها شامل موارد زیر می‌شود:
- حلال در تینرهای رنگ و لاک الکل
- حلال های پاک کننده
- حلال جوهر چاپ
- حلال واکس‌های مخصوص پولیش کفش و وسایل چوبی و چرمی
- حلال لاستیک و رزین
- حلال در صنایع شیمیایی، غذایی و آرایشی
- حلال چسب ها و چسب های نواری
- حلال آسفالت
کاربردهای حلال 402
علاوه بر موارد ذکر شده، از دیگر کاربردهای حلال 402، استفاده از آن در ساخت اپوکسی‌های چرب، لاک و جلاهای پایه روغنی است. همچنین برای پاک کردن روغن، گریس و چربی از سطوح فلزی و نیز در صنعت خودروسازی کاربرد فراوان دارد.
از حلال 402 به عنوان ماده اشتعال‌زا برای سوزاندن چوب استفاده می‌شود. خشک شویی‌ها برای انجام شستشوی خشک از این حلال استفاده می‌کنند که جایگزین مناسب و کم خطرتری برای زایلن و بنزین است. از آنجایی که این حلال در آب حل نمی‌شود، از آن در فرایند خروج اسپری، محافظ چوب و رنگ، تولید لاک ناخن و همچنین تولید آسفالت استفاده می‌شود.
حلال 402 مصارف خانگی نیز دارد. شستشوی ابزار و قطعات ماشینی، روشن کردن آتش و ذغال، پاک کردن آثار چسب و موارد بسیار دیگر نمونه‌هایی از مصارف خانگی حلال 402 محسوب می‌شوند.
کاربرد حلال 402 در رنگ و نقاشی ساختمان
همان طور که پیشتر ذکر شد بیشترین مورد استفاده این حلال در صنعت رنگ و رنگسازی است. افزودنی‌های رنگ موادی هستند که به رنگ اضافه می‌شوند تا خواص لازم را که مواد اولیه و ترکیبات دیگر برای رنگ فراهم نمی‌کنند ایجاد کنند. همچنین، این افزودنی‌ها می‌توانند خواصی را که سایر اجزا به وجود آورده‌اند تقویت کنند. به عنوان مثال می‌توان به افزودنی‌های خشک‌کننده اشاره کرد که به رنگ‌های روغنی اضافه می‌شوند تا زمان خشک شدن آنها را کوتاه کنند. افزودنی‌های دیگری نیز هستند که برای ایجاد و تقویت چربی‌زدایی به شوینده‌ها اضافه می‌شوند.
در صنعت رنگسازی از حلال 402 برای رقیق کردن رنگ به وفور استفاده می‌شود. به علاوه، برای پاک کردن رنگ از سطوح مختلف، و شستن قلم مو و ابزار بهترین گزینه است.
در اروپای غربی حدود 60% از کل مصرف وایت اسپریت‌ها به رنگ کاری، پولیش کاری و لاک الکل اختصاص دارد. رقیق کردن رنگ علاوه بر صرفه اقتصادی، باعث راحتی اجرا نیز می‌شود. همچنین از لحاظ زیست محیطی مفید و اصطلاحا پاک است.
در فرمولاسیون رنگ‌های پایه آب، وایت اسپریت‌ها به عنوان جز اصلی در ترکیبات آنها به کار می‌روند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های حلال 402 امکان افزایش حجم رنگ بدون اثرگذاری بر قدرت پوشش‌دهی رنگ است.
در اروپا و آمریکای شمالی، سال‌هاست که نقاشان برای رقیق کردن و تمیز کردن رنگ از سطوح مختلف و پوست بدن از وایت اسپریت ها استفاده می‌کنند. بسیاری از کارخانجات بزرگ تولید رنگ برای محصولات جدید و به روز خود از این حلال‌ها در ترکیب اصلی فرمولاسیون ساخت رنگ استفاده می‌کنند و این محصولات را تحت عنوان رنگ های آماده مصرف (Ready to Use) راهی بازار می‌کنند. افزایش حجم رنگ، صرفه اقتصادی، راحتی اجرا، خشک شدن سریع رنگ و سازگاری با محیط زیست از جمله عوامل گسترش و تسریع این روند است.
مشخصات فنی وایت اسپیریت ها
وایت اسپریت‌ها بنابر روش تولید آنها به سه نوع و سه گرید تقسیم بندی می‌شوند. منظور از نوع وایت اسپریت این است که آیا سولفور آنها تجزیه شده است یا خیر. طبق این فرایند سه نوع وایت اسپریت شامل انواع زیر می‌شوند:
- معمولی (alone type)
- عصاره حلال (solvent extraction)
- هیدروژنیزه شده (hydrogenation)
هر کدام از این نوع وایت اسپریت‌ها شامل سه گرید می‌شوند: نقطه جوش پایین، نقطه جوش متوسط و نقطه جوش بالا. این گریدها بنابر میزان نفت خام به کار رفته در مواد اولیه و شرایط تقطیر مشخص می‌شوند.
علاوه بر این‌ها، یک نوع صفر نیز وجود دارد که جزء تقطیرشده آن تصفیه و پالایش نمی‌شود و ترکیبات آن عمدتا حاوی هیدروکربن‌های اشباع شده C و C12 است و نقطه جوش آن بین 140 تا 200 درجه سانتی گراد است.
حلال 402 دارای دامنه فلش یا دمای جوش بین 150 تا 230 درجه سانتی‌گراد و دمای خوداشتعالی 232 درجه سانتی گراد است.
از بزرگترین تولیدکنندگان این محصول می‌توان به پالایشگاه تبریز، اصفهان، کرمانشاه، شیراز و بندرعباس در داخل کشور و شرکت های ExxonMobil Corporation, Royal Dutch Shell Plc., Total S.A., Idemitsu Kosan Co., Ltd., Compaa Espaola de Petrleos, S.A.U. در سطح جهانی اشاره کرد.
نکات ایمنی در استفاده از حلال 402
به طور کلی، وایت اسپریت‌ها جزو مواد حساسیت‌زا دسته بندی می‌شوند. با این حال، حلال 402 از لحاظ استنشاق بخار، تماس با پوست و یا بلعیده شدن، دارای میزان مسمومیت بسیار پایینی است. در صورتی که برای مدت طولانی در معرض مقدار زیادی از حلال 402 قرار بگیرید می‌تواند باعث ضعف سیستم عصبی مرکزی شود که نتیجه آن بروز سرگیجه و کندی واکنش است. در بدترین حالت و در فضای بدون تهویه هوا می‌تواند باعث خواب آلودگی، گیجی، تهوع و در نهایت بیهوشی شود. اگر برای مدت طولانی و متناوب با پوست در تماس باشد می‌تواند در دراز مدت باعث بروز حساسیت شدید پوستی شود.
در هر صورت استفاده از لوازم ایمنی مثل دستکش و ماسک دهان در هنگام استفاده از این حلال توصیه می‌شود. استادکاران و حرفه‌ای‌ها که ممکن است برای سال‌های متوالی از این حلال استفاده کنند حتما این توصیه را جدی بگیرند.
شرایط نگهداری و جابه‌جایی
حلال 402 را باید در محیط خشک، خنک و با تهویه هوای مناسب نگهداری کرد. همچنین باید به دور از اشعه مستقیم آفتاب، گرما، شعله و سایر منابع اشتعال‌زا و در ظروف دربسته قرار بگیرد.
جمع بندی
با توجه به ویژگی‌های بررسی شده باید گفت که حلال 402 بهترین جایگزین برای تینر و سایر حلال‌های رنگ مورداستفاده نقاشان است. استادکاران ایرانی به طور سنتی از حلال‌هایی مثل تینر استفاده می‌کنند و یا بعضا بدون استفاده از مواد افزودنی لازم اقدام به رنگ‌آمیزی می‌کنند. در کشورهای پیشرفته این روش سال‌هاست که منسوخ شده است. افزودن حلال 402 به رنگ باعث رقیق شدن رنگ، و در نتیجه اجرای ساده‌تر آن می‌شود. خشک شدن رنگ سریع‌تر شده و در وقت صرفه‌جویی می‌شود. به علاوه، با افزایش حجم رنگ صرفه اقتصادی به همراه دارد. از همه این‌ها گذشته، برای محیط زیست و سلامتی فردی نیز مفیدتر است.
وقت آن رسیده است که نقاشان و استادکاران ایرانی نیز از حلال 402 استفاده کنند.
منبع: ویکی پدیا
ویرا تجارت ارغوان
